Parkinson Hastalığı
Hem motor hem de motor olmayan özelliklerle karakterize kronik, ilerleyici bir nörodejeneratif hastalıktır.
Parkinson hastalığı sinsi başlangıçlı olup, istirahat tremoru, rijidite, akinezi, bradikinezi veya postural instabilite gibi belirtilerle ortaya çıkar.
Parkinson hastalığı ile ilişkili patofizyolojik değişiklikler motor özelliklerin başlamasından önce başlayabilir ve uyku bozuklukları, çabuk yorulma, depresyon ve kişilik değişiklikleri gibi bir dizi motor dışı semptomları içerebilir. Hastalar omuz, kol kaslarında ağrı veya gerginlikten yakınabilirler.
Parkinson hastalığı genellikle 50-60 yaşları arasında başlayan yavaş progressif seyirli, kronik bir hastalıktır. Parkinson hastalığı prevalansının 60 yaş ve üstü kişilerde yaklaşık %1 ve 80 artı yaş grubunda %1 ila %3 oranında görüldüğü bildirilmektedir. Erkek kadın oranı ise 3/2 ‘dir. Öncelikle yaşlıların bir hastalığı olmasına rağmen, 30 ve 40 yaşlarındaki genç bireyler de görülebilmektedir.
Hastalığın mobilite ve kas kontrolü üzerindeki ilerleyici dejeneratif etkileri sayesinde hastalar, aileler ve bakıcılar üzerinde önemli bir klinik etkisi vardır.
Patofizyoloji
Parkinson hastalığı bazal gangliyonun motor yapılarını içeren ekstrapiramidal sistem bozukluğudur ve hastalığın klinik özelliklerine yol açan dopaminerjik fonksiyonun ve sonuç olarak azalan motor fonksiyonun kaybı ile karakterizedir.
Tipik olarak, hastalar Parkinson hastalığının motor özelliklerini ancak dopaminerjik nöronların %50 ila %80'i kaybolduktan sonra yaşarlar, bu da hastalığın erken aşamalarında bir telafi edici mekanizmanın rol oynadığını gösterir.
Enflamasyonun Parkinson hastalığı patogenezine katılımı, özellikle sitokinlerin ve diğer aracıların rolü de incelenmektedir. Dopaminerjik nöronların dejenerasyonuna sekonder enflamatuar yanıtlar Parkinson hastalığında rol oynayabilir ve patogenezine katkıda bulunabilir.
Klinik
Hastalığın asimetrik başlangıcı çok tipiktir ve motor belirtiler genellikle istirahat tremoru ile başlar. Hastalık seyri boyunca belirtilerdeki asimetri korunur ve her hastada değişen düzeylerde bradikinezi ortaya çıkar.
İstirahat tremoru hastaların %75’inde ilk motor belirti olup, hareket sırasında ortadan kaybolur, ancak ekstremite belli bir postürü aldıktan kısa bir süre sonra tekrar başlayabilir. Sıklıkla üst ekstremite distalinden unilateral olarak başlar. Bazı hastalarda sadece tek bir parmağı etkileyebilir.
Tremor sıklıkla işaret ve baş parmağın ritmik, alternan oppozisyonu ile şekillenen stereotipik para sayma hareketidir. Tremor gün içinde değişen şiddetlerde aralıklı olarak ortaya çıkabilir ve uykuda kaybolup emosyonel stres durumlarında şiddetlenir.
Rijiditede hastanın ekstremite, boyun veya gövdesinin pasif hareketi sırasında ortaya çıkan artmış direnç halidir. Rijidite tüm kas gruplarını (ekstremite, aksiyel, fleksör, ekstansör) tutabilir ve dişli çark şeklinde görülebilir.
Rijidite istemli hareket hızını sınırladığı halde, rijiditesi olan bazı hastalar motor işlevlerini rahat sürdürebilirler fakat bradikinezi, hastanın özürlülüğünde rijiditeden daha belirleyici bir rol oynar.
Akinezi ve bradikinezi tüm Parkinson hastalarında görülür. Hastalığın erken dönemlerinde hareket amplitüdünde azalma ortaya çıkarken, zamanla bradikinezi ve akinezi de tabloya eklenir. Başlangıçta sadece distal kaslar kısıtlı iken zamanla tüm kas grupları etkilenir.
Hastalarda sadece istemli motor hareketlerde değil, aynı zamanda mimik hareketlerde, yürürken kolları sallama veya yutkunma gibi otomatik hareketlerde de azalma ortaya çıkar. Spontan mimik hareketlerinin ortadan kalkması ve göz kırpmanın azalmasıyla “maske yüz”, hipomimi gelişir.
Postüral instabilite, Parkinson hastalığı belirtileri arasında en fazla özürlülüğe neden olan klinik bulgudur. Hastada önce kol fleksiyonu ile başlayan, daha sonra gövde ve boyun fleksiyonun da eklendiği öne eğik bir postür gelişir.
Parkinson hastalığında çoğu kez tedavi için geç kalınmış olabilir. Parkinsonun tün klinik tablosu ortaya çıkmış ve buna bağlı yapısal değişiklikler kalıcı hale gelmiş olsa bile tedavi şansını denemek gerekebilir.
